Dagelijks nemen we jullie mee op ontdekkingstocht door onze collectie en meestal brengt ons dat terug in de tijd. Maar veel verder dan het midden van de negentiende eeuw geraken we zelden. Vandaag is dat anders: de teletijdmachine van professor Barabas staat ingesteld op het Carboontijdperk, ongeveer zo'n 300 miljoen jaar geleden. Daar brengt het ons naar een landschap zoals we zien op ‘Steenkolenoerwoud in de oertijd’ dat Jan Habex (1887-1954) in 1945 schilderde in opdracht van de mijn van Waterschei.
Het monumentale olieverfschilderij is maar liefst 3 op 5 meter groot en hangt vandaag in Thor Central, terug in het gebouw waarvoor het oorspronkelijke gemaakt werd.
De maker ervan, Jan Habex, is een geboren en getogen Genkenaar, die in de voetsporen trad van de kunstenaars die hij gedurende zijn jeugd in het Genkse landschap zag schilderen. Naar aanleiding van zijn overlijden in 1954 wijdde Heemkring Heidebloemke Genk een lang artikel aan deze bijzondere kunstenaar. Ze schreven:
“Jan zag het levenslicht op 8 februari 1887 in Oud-Waterschei (i.e. aan de Bascule) en groeide er op in een talrijk gezin. Wat zijn de tijden sindsdien veranderd! Toen moesten nog de jongens dagelijks van heinde en verre te voet naar de lagere school te Genk-centrum. Jan deed het ook. Reeds toen gaf hij blijk van zijn tekentalent. (…) Normaal had hij als de jongens van zijn leeftijd en stand na de lagere school moeten thuis blijven en op de boerderij werken. (…)
Gelukkig voor Jan Habex was Genk toen nog een uitverkoren plaats van villegiatuur en werd druk bezocht. Een nijveraar, dhr. Anderheggen, leerde tijdens een van zijn vacanties in Genk (…) het talent en de ambities van de jonge Jan kennen en waarderen en dank zij zijn bemiddeling en steun trok de 15 jarige knaap naar Roermond om er tekenonderwijs en decoratieschilderen te volgen. Nadien verhuisde hij naar Brussel om er de academie te bezoeken. (…)
Jan Habex bleef te Brussel als kunstenaar gevestigd en werkte er hard. Regelmatig kwam hij naar Genk, schilderde onverdroten landschappen en portretten. (…). Doch als kunstschilder trof hij het slecht met de naoorlogse jaren. (…)
In 1933 ten slotte koos hij de zekerheid van een rustig en bescheiden bestaan boven het wisselvallige van een zuiver artistieke loopbaan: hij werd bediende op de kolenmijn te Waterschei.”
Het is daar dat toenmalig directeur-gerant Nestor Fontaine hem de opdracht gaf een schilderij te maken voor het hoofdgebouw. Het onderwerp moest een voorstelling zijn van een steenkolenwoud uit de oertijd (het carboontijdperk), waaruit miljoenen jaren later de onderaardse kolenlagen zouden ontstaan. Habex deed vooraf onderzoek in het Koninklijk Natuurhistorische Museum in Brussel om tot een imaginair, maar toch wetenschappelijk geloofwaardig carboonlandschap te komen.
Het werk kreeg een plek in het opleidingslokaal, zoals te zien in een onthaalbrochure van de mijn van Waterschei.
Na de sluiting van de mijn van Waterschei in 1987 kwam het werk in het bezit van de stad Genk en later voegde we het toe aan de collectie van het Emile Van Dorenmuseum. Nadat het na de sluiting eerst een tijdlang in het stadhuis een plek gekregen had, verhuisde het daarna naar de mijn van Winterslag, dat op dat moment nog leeg stond en wachtte op een herbestemming.
Door de slechte klimatologische omstandigheden dreigde het werk onherstelbare schade op te lopen. Een nieuw onderkomen in het Mijnmuseum Beringen betekende zijn redding. Het werk werd hersteld en kon er een tiental jaren zijn verhaal vertellen. Tot ook daar nieuwe plannen uitgetekend werden en het schilderij er niet langer kon blijven. Net op dat moment liet de curator van Manifesta9 Genk, die in 2012 het hoofdgebouw van Waterschei als locatie voor de kunstbiënnale uitgekozen had, zijn oog vallen op het werk. Hij incorporeerde het in de indrukwekkende tentoonstelling.
Na de renovatiewerken die kort daarna van start gingen, kwam het werk daarna definitief terug thuis in Thor Central.
Foto's:
- 'Steenkooloerwoud in de oertijd' van Jan Habex uit de collectie van het Emile Van Dorenmuseum, permanent te zien in Thor Central.
- Een zicht op het opleidingslokaal in het hoofdgebouw van Waterschei (nu Thor Central) waar het 'Steenkooloerwoud' van Jan Habex lange tijd thuis was.
